Bijen en leerlingen

Ik heb al vier jaar bijen op school. De school heeft een biotuin en in die tuin is een ruimte voor bijen gereserveerd.

Nooit enig probleem gehad. Er lopen vaak leerlingen of leraren in de biotuin, en nog nooit was er iemand gestoken.

Maandag werden er ineens negen leerlingen gestoken in het fietsenhok. Tussen de biotuin en fietsenhok staat een begroeide schutting van iets meer dan 2 meter hoog.

Dat was dus het einde van de bijen op school. Ik heb ze gelijk maandagavond weggehaald. Waarom ze nu ineens zo nodig moesten steken... ik weet het niet.

Ik durf geen bijen meer op school te zetten. Ik heb een soort mix-ras van Buckfast en Carnica (ben half overgestapt naar Buckfast nadat ik eerst veel Carnica koninginnen had). Ik heb nooit klachten over stekerigheid van de mensen die mijn bijen huren.

Jammer, maar het is niet anders.

Fruitbloei over - volken vermeerderen

Ja, de fruitbloei is al een paar dagen over. Maart was warmer dan April, hoorde ik. Dat zegt genoeg. Alles was vroeg dit jaar, maar er zal wel niet veel honing in mijn kasten zitten. Ik ga morgen en overmorgen kasten weghalen. Paardebloemen en paardekastanje bloeit nog, en herik/koolzaad/wilde mosterd ook. En dan is de voorjaarsbloei alweer over.

Het wordt dus als snel zwermtijd voor de bijen, en dus tijd om volken te vermeerderen. Bijen gaan nu hoe dan ook nieuwe koninginnen maken, en dan ga ik nieuwe volken maken. Ik heb er 10 extra nodig en liefst bijvoorbeel 15, dan kan ik ook een aantal volken op de Linde zetten. Die bloeit meestal tweede helft van juni.

Ik ga dus komende dagen volken delen; een aantal raten met een koninginnedop (een koningin in aanleg) gaat in 1 kast. Die koningin ontwikkelt zich en is met de bijen die daarbij horen de start van een nieuw volkje. Als de koningin aan de leg is, zet ik hem in plaats van een groter volk. Dan gaan alle vliegbijen naar dat nieuwe volk. Het oude volk is dan kleiner en het nieuwe groter en na een of twee weken zie je het verschil niet zo meer.

Fruithoning en andere imkerzorgen

Tja... fruithoning zit er niet in dit jaar, vrees ik. De temperatuur zakte vijf graden afgelopen drie weken. Dan duurt de bloei wel lang, maar de bloemen geven niet veel nectar en de bijen vliegen niet zo enthousiast.

De volken waren wel behoorlijk groot, dus ik denk dat er nu veel vliegbijen zijn ten opzichte van niet zoveel broed. Zou het nu nog een weekje mooi weer worden... dan kan het misschien nog...

Ik heb zo ongeveer eens in de drie jaar een mooie voorraad fruithoning. Anders is er ook weleens lindehoning of woudhoning.

Of de bijen krijgen zin in zwermen. Ondanks de kou kan dat toch. Ik hoop van niet. Ik heb de afgelopen drie weken geen volk open gehad, dus volgende week moet ik maar eens kijken hoe het is. De volken die ik gewogen heb met de hand hadden nog niet veel nectar gehaald.

Bijenkasten bij het fruit

De bijen staan weer bij het fruit!

Donderdag de laatste vijf kasten gebracht.

Dit soort mooie plaatjes krijg je dan. Om een uur of zes 's morgens.

Vandaag ben ik er nog even langs gereden. Op de ene gelijk maar een honingkamer gezet, want ik zag dat de bijen tussen de broedcellen ook honing opslaan. Dat is meestal een teken dat ze veel nectar binnen krijgen.

Het is wel heel vroeg in het jaar: meestal is het pas half april dat de fruitbomen bloeien. Maar het is zo'n mega mooi voorjaar geweest dat alles een beetje eerder is.

Hopelijk gaat het ook regenen een dezer dagen, want bomen hebben water nodig om nectar te maken.

Bijen en krokussen

Elk seizoen is het weer een feest: als de eerste bloemetjes en bijtjes weer gefotografeerd worden.

Op de foto kan je goed zien dat de bij stuifmeel verzamelt.


De komende dagen wordt het een beetje niksig weer. Veel bewolking, niet of bijna niet boven de 10 graden. Risicoweer voor bijen: doordat ze nieuw stuifmeel hebben, krijgen ze veel nieuwe eitjes. En de larfjes die daar uit komen moet je voeren en warm houden. Dat kost energie, terwijl nu juist het wintervoer bijna op is. Dus wellicht gaan er nu nog volken dood... tot nu toe hebben alle 27 volken het overleefd.

Eigenlijk spelen de bijen een beetje vals in de winter: ze pikken ook stuifmeel van hazelaars en elzen. Dat zijn windbestuivers met katjes. Ze staan vaak in januari en februari in volle bloei. De bijen bezoeken de mannelijke bloemen en laten de vrouwelijke bloemen links liggen. Daar zit het felbegeerde stuifmeel niet op. Het is wel niet zo voedzaam als ander stuifmeel, maar omdat er in februari soms niets anders voorhanden is, doen ze het er toch mee.

Propolis tinctuur maken

En toen waren er diverse mensen die aan me vroegen of ik ook propolis had. Ik leg nog wel een keer uit wat dat doet. Samenvatting: een natuurlijk antibioticum en het dekt open wonden goed af.

Als je een bijenkast opendoet, zeker in de herfst en winter, moet je echt je best doen. De bijen maken de kast dicht met een soort hars dat ze van planten oogsten. Dit heet propolis. Er zitten stoffen in die antibacterieel werken. Of ze ook tegen virussen werken durf ik niet te zeggen.

Toen het in februari een keer 13 graden was, heb ik een paar kasten opengedaan en wat van die 'bijenkit' geoogst met een beitel. Dat ziet er zo uit:

Het is een taai spul. Als je het op je kleren krijgt, krijg je het er moeilijk uit. Het lost wel op in alcohol.

Wat ik nu geoogst had was bijenwas gemengd met propolis. De was moest ik er uithalen. Was smelt bij ongeveer 70 graden celsius. Dus au-bain-marie: een ijzeren bakje in een pan.

De pan en het bakje heb ik bij de kringloop gekocht. Ik heb een keer spullen van mijn vrouw gebruikt bij het wassmelten en krijg daar nog altijd verwijtende blikken over.

 De oogst: een vies ijzeren bakje (propolis is ERG plakkerig), een half honingpotje was en ongeveer 0,3 liter 96% alcohol met zo'n 20% propolis er in.

DILEMMA: is het goed genoeg? Kan je het zo gebruiken?

Hier ga ik de mensen voor benaderen die om de tinctuur gevraagd hebben. Er zitten vast mensen tussen die het uit willen proberen. Krijgen ze van mij een gratis flesje.

Na de storm - alles staat nog!

Storm is meestal geen probleem voor bijen, behalve als hun woning omwaait.

En waar dat eerder een keer gebeurde tijdens een storm in maart (2015), stond nu alles nog overeind! Ik was er wel blij mee, want de 9 volken die er nu staan zijn best sterk. Ik heb er goede hoop op dat ik ze allemaal kan verhuren. Of inzetten voor honing.

Bijenfoto's

Mooi weer, mooi licht en tijd - dat zijn ingredienten voor een paar mooie foto's. O ja, en een mobiel. Bijen dragen nu veel stuifmeel binnen, dus er zullen veel nieuwe eitjes gelegd worden.

 Bijen komen terug van het stuifmeel halen. Ik denk van wilg of van hazelnoot. Beide bloeien overdadig in de buurt van mijn bijenstal.

 Een onderonsje op deze mooie lentedag (o nee, het is nog WINTER!!)

Nog wat bijen die stuifmeel aandragen.

5 februari

In Februari valt er niet veel te melden over de bijen. Gisteren had ik een paar kasten open van een bevriende imker. Hij heeft heel weinig bijgevoerd. Het lijkt me sterk dat zijn volken de winter gaan overleven. Desondanks heb ik ze behandeld met oxaalzuur tegen de varroamijt. De oxaalzuur is opgelost in suikerwater, dan hebben ze weer voor een paar dagen genoet. De volken leefden nog wel.

Verder vinden de bijen het best. Als het koud wordt, zitten ze in een kluit opeen. Ze houden zo elkaar warm en verbruiken een of twee kilogram voedsel per maand. Ze hebben meestal wel wat eitjes, maar niet veel.

De echte aanleiding om aan eitjes te beginnen is verse stuifmeel. Als de bijen vers stuifmeel binnenbrengen, is dat voor de koningin een reden om met eitjes leggen te beginnen. Dat kost erg veel voer, vandaar dat de koningin daar pas in maart of april mee mag beginnen. Net voordat de voorjaarsbloeiers gaan knallen. Fruitbomen, bollen enzovoort.

Hebben de bijen dan geen stuifmeel in de winter? Jawel, ze leggen een voorraad aan. Maar deze voorraad is gefermenteerd. Dat wil zeggen: bacterien (of gisten?) hebben de stuifmeelvoorraad zo behandeld dat het lang houdbaar wordt. Net als onze yoghurt, wijn/bier enz. Dat smaakt blijkbaar anders dan vers stuifmeel.

Nu staan de elzen in volle bloei. En toen ik mijn sigaar zat te roken voor een van mijn bijenstanden, zag ik bijen met grijs stuifmeel binnenkomen. Dus... over drie weken verwacht ik heel wat nieuwe bijtjes die uitkomen. Uit de eitjes die vandaag gelegd worden.

Mijn honing en de goedkoopste supermarkthoning

Ik verkoop honing op de school waar ik werk. Drie leerlingen kwamen op het lumineuze idee om te testen of mijn honing echt het geld waard is. Ze gingen mijn Biesbosch honing vergelijken met de goedkoopste honing uit de supermarkt en met suikerwater. Ze hadden gelezen dat honing bacteriedodend is.

Suikerwater is ook bacteriedodend: bij een hoge concentratie suiker gaan bacterien dood. Daardoor bederft jam niet zo snel. Maar is honing nu meer bacteriedodend? Werkt het beter dan suikerwater? In theorie wel: in honing horen stoffen te zitten die tegen bacterien werken.

De jongens gingen bacterien vangen. Ze kweekten een soort op en deden de honing in verschillende verdunningen over de bacterien heen.

Het bleek dat de goedkoopste honing even goed tegen bacterien werkte als suikerwater. Mijn honing werkte VEEL beter.

Ik blij: victorie! De verkoop op school is veel sneller gegaan sinds de jongens dit ontdekt hebben. Ik heb gelijk een berichtje gestuurd naar het blad Bijenhouden van de NBV (Nederlandse Bijenhouders Vereniging).

Het is wel een onderzoek van middelbare school leerlingen. Geen geavanceerd wetenschappelijk onderzoek. En toch is het heel leuk dat er zo'n resultaat komt.

Kristalliseren

Bijna alle honing kristalliseert. Dat is een natuurlijk proces: de opgeloste glucose gaat klonteren waardoor de honing hard wordt. Bij 15 graden gaat dit het snelst. Sommige mensen denken dan dat de honing bedorven is. Niets is minder waar.

Sommige mensen spreken ook over 'versuikeren', maar ik houd niet van die term. Honing wordt geen kristalsuiker. Vandaar dat ik de term 'kristalliseren' aanhoud.

Wat is kristalliseren en waardoor komt het?
Honing is een mengsel van de suikers glucose en fructose, en daarbij andere werkzame stoffen. Sommige planten geven veel glucose en weinig fructose, andere planten andersom.

Acaciahoning kristalliseert bijna nooit. Dat komt omdat er veel fructose in zit, en niet veel glucose. Koolzaadhoning is het andere uiterste: dat kristalliseert bijna direct na het oogsten, want daar zit dan weer veel glucose in. Andere honingen zitten er tussenin. Voorjaarshoningen zullen meestal sneller kristalliseren omdat dan koolzaad bloeit, en ook de herik, wilde mosterd en dergelijke (de gele bloemenzee in de berm). Dat is allemaal familie van elkaar. De meeste bijenvolken halen een deel van de voorjaarshoning van deze planten en die honing zal dan ook snel kristalliseren.

Een andere reden dat honing kristalliseert is doordat er stuifmeelkorrels in zitten. De glucose plakt daar dan aan vast en zo wordt het een oorzaak van kristallisatie. Hoe natuurlijker de honing, hoe meer kans op kristalliseren. Want fabriekshoning wordt vaak onder hoge druk gefilterd, om te zorgen dat het lekker lang niet kristalliseert. Maar dan verlies je ook een deel van de honing dat eruit wordt gefilterd.

Wat moet je doen?
Het kristalliseringsproces kan worden omgekeerd door honing licht te verwarmen. Verwarm liefst minder dan 50 graden, omdat je anders werkzame stoffen verliest. Wat ik weleens doe: warm water in een pan en dan de honingpot erin zetten. Een tijd laten staan en dat is dat. De honing is weer vloeibaar.

Als honing begint te kristalliseren, kan je het ook omroeren. Je krijgt dan cremehoning: honing die op zich wel gekristalliseerd is, maar toch smeerbaar.

En hoe doen de bijen dat dan?
Bijen slaan honing op in de kast. In de kern van het volk (rond het broednest) is het vaak ongeveer 36 graden. Dus ook daar omheen zal de temperatuur hoog genoeg zijn om de honing niet te laten kristalliseren. Behalve in de winter. Als het koud wordt in de kast, kristalliseert honing ook.

Bijen verwarmen in het voorjaar de kast weer. Veel honing zal dan weer vloeibaar worden. Wat bijen ook doen is de gekristalliseerde honing aanlengen met water. Zo kunnen ze het toch opnemen en aan de larven geven.

Etiketten 2

De etiketten zijn besteld! Het was even zoeken op internet. Ik kwam uiteindelijk terecht bij www.drukzo.nl, dan moet je wel veel etiketten bestellen (1000) maar die waren dan weer even duur als 500 elders.

Ik had eerder deze vakantie mijn laatste honing in potten gedaan (iets meer dan 100 potten). Die stond nog in emmers, ik wist niet of ik het per emmer of per pot ging verkopen. Ik denk dat ik alle potten wel verkocht krijg.

Volgende week vrijdag komen mijn etiketten en die ga ik dan op de honingpotten plakken. Vanaf dan kosten ze EUR 5 in plaats van EUR 4,50.

Een jongen die ik ken wil wel honing voor mij verkopen. Dan wil hij wel 100 potten hebben, dan verkoopt hij het door aan een natuurwinkel in de buurt. Ik vind het best, ben benieuwd of hij er iets aan verdient.

Wat doet een imker in de winter?

Nou, deze imker doet niet zoveel aan z'n bijen in de winter. Eens in de week even langs mijn bijenstal een sigaar roken. Van de week was het 2 graden volgens mijn auto, en toen zag ik toch nog een bij terugkomen naar de kast! Ze zijn dus behoorlijk winterhard.

Ik heb mijn dochter een etiket laten ontwerpen voor de honing. Nu moet ik dat nog gaan bestellen. Het is het volgende geworden:

Ik ben er erg blij mee! Ik heb er iemand naar laten kijken die verstand heeft van etiketten en volgens die persoon beantwoordt het aan de wettelijke eisen.

Nu nog een drukker vinden die het voor een redelijke prijs wil drukken.